شاید نام چلغوز از نظر برخی افراد جامعه معنی و مفهوم خوبی نداشته باشد و عده‌ای آن را ناسزا ، یا فضله پرندگان بدانند، اما اشتباه نکنید. چلغوز دانه‌ای آجیلی و سودمند است که مغز آن شبیه به تخمه آفتابگردان بوده و طعمی مشابه بادام و پسته دارد.
مشهدی ها این دانه را به خوبی می‌شناسند و از طرفداران پر‌و‌پا قرص آن هستند. اگر سفری به قسمت های مختلف استان خراسان داشته باشید حتما از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب این استان، چلغوز را در مغازه ها و فروشگاه های خشکبار خواهید دید. چلغوز این روزها کیلویی ۱۰۰ هزار تومان معامله می شود. این رقم بسته به کیفیت و تازگی چلغوز می تواند کمی بالاتر یا پایین تر هم باشد. البته بیشتر خشکبار فروشی ها در آستانه عید چلغوز نمی فروشند. چون اولا خریدار زیادی ندارد و ثانیا قیمت آن در دو ماه گذشته از کیلویی حدود ۷۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
دانه‌ای قهوه ای رنگ که وقتی آن را در پوسته چوبی اش می بینی به یاد هسته خرما می افتی. این دانه را وقتی بو می‌دهند با صدای خاصی سر باز می کند و دانه چلغوز از آن خارج می شود. در واقع چلغوز، میوه نوعی صنوبر بزرگ با برگ های سوزنی کوتاه و ضخیم بوده که بومی پاکستان، افغانستان و شمال شرق ایران از جمله شیروان است. در قدیم شیرازی ها و اراکی ها چلغوز خور های قهاری بودند ، اما امروزه در شمال بخصوص گیلان و در سراسر مشهد مصرف آن متداول شده است.
اما پرسش اینجاست چلغوز چه مزیت تغذیه ای یا درمانی دارد که با توجه به قیمت گران آن مردمان برخی شهرها و استان های کشورمان به مصرف آن روی آورده اند؟
چلغوز، مزیت آجیل را دارد چلغوز ، دانه‌ای پرچرب و سرشار از اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب غیراشباع مفید است. روغن آن همچون روغن زیتون از افزایش کلسترول بد خون جلوگیری کرده و سرخرگ ها را از آسیب حفظ می‌کند و از حملات قلبی می‌کاهد. به دلیل کمک به کاهش تری گلیسیرید خون ، یار مهربان کبد است و به جهت فیبر و چربی بالا کور‌کننده خوب اشتهاست. پتاسیم و منگنز آن به تعادل فشار خون کمک کرده و منیزیم این دانه از بی‌خوابی های شبانه می کاهد و دردهای عضلانی، خستگی مفرط، تنش و اضطراب را برطرف می‌کند.
چلغوز به دلیل دارا بودن ویتامین های A، E و K برای شادابی و سلامت پوست و تقویت چشم نافع است. نیاسین یا همان ویتامین B3 آن برای تقویت حافظه و حفظ شادابی روح و روان موثر است و آهن گیاهی آن به اکسیژن رسانی سلول‌ها و بافت های بدن کمک می‌کند.
خصوصیات تغذیه ای و درمانی چلغوز تقریبا با انواع مغزهای آجیلی برابری می‌کند، اما ویژگی قابل توجه، میزان بالای ترکیبات آنتی اکسیدانی چلغوز است که می‌تواند رادیکال های مضر حاصل از واکنش‌های مخرب بدن را به‌طور نسبی خنثی کند. اما لازم است بدانید این دانه طبع بسیار گرمی دارد و برای همه افرادی که مزاج خشک دارند همچون صفراوی ها و سوداوی ها مناسب نیست و مصرف آن فقط به مزاج های رطوبی همچون دموی بویژه بلغمی ها توصیه می‌شود.
این را هم بدانید اکنون در بسیاری از استان‌های کشورمان چلغوز ناشناخته بوده و کمتر به فروش می‌رسد. حال اگر وسوسه شده اید که مزه این مغز پرچرب را امتحان کنید برای اطمینان از تازگی این دانه، آن را از آجیل فروشی های معتبر خریداری کنید.
خواص چلغوز در طب سنتی :
این میوه بالاترین میزان تراکم اسید اوریک را در میان مغزها دارد. این اسید که نوعی تک چربی اشباع شده است، به کبد کمک می کند تا تری گلیسیرید مضر را از بدن دفع کند. تک چربی اشباع شده در آن، خاصیت روغن زیتون را دارد و برای قلب مفید است.
* آنتی اکسیدان موجود در آن سلول ها را از آسیب های رادیکال های آزاد محافظت می کند.
* منبع غنی آهن است که میزان گلبول های قرمز بدن را بالا می برد
* منیزیم آن درد عضله، خستگی مفرط و تنش را برطرف می کند.
* ویتامین A و E در آن برای پوست و چشم مفید است.
* نیاسین (نوعی ویتامین B3) تقویت کننده حافظه و کاهش دهنده فشار خون است.
* با ایجاد احساس سیری مانع از افزایش وزن می شود. نکته: اما لازم است بدانید این دانه طبع بسیار گرمی دارد و برای همه افرادی که مزاج خشک دارند همچون صفراوی‌ها و سوداوی‌ها مناسب نیست و مصرف آن فقط به مزاج‌های رطوبی همچون دموی بویژه بلغمی‌ها توصیه می‌شود.
