سفر به ابیانه، روستایی دیدنی و کم نظیر

روستای ابیانه، ملقب به نگین سرخ ایران، روستایی بسیار دیدنی و کم نظیر در ایران و جهان

ابیانه در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر نطنز و در دامنه کوه کرکس واقع شده. در منطقه ای خوش آب و هوا و خوش منظره و سر سبز که در کنار سرخی بناهایش هارمونی رنگ زیبایی را به وجود آورده و آن را دیدنی کرده است.

این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی گوناگونش، رنگ سرخ خانه هایش ، لباس محلی زنان و مردانش، حفظ سنت ها و آیین هایش و مناظر طبیعی بسیار زیبا و خوش آب و هوایش باید از زمره استثنایی ترین روستاهای ایران به شمار آورد.

خاک این منطقه دارای مقادیر زیادی آهن می باشد و رنگ سرخ آن نیز ناشی از همین مسئله است. این خاک خاصیتی دارد که هر چه باران بر آن ببارد محکم تر شده و آب در آن نفوذ نمی کند و به همین دلیل است که خانه های ابیانه از زمانهای بسیار قدیم به همین گونه حفظ شده و ویران نگردیده است.

زمانی که به روستای ابیانه وارد می شوید در نگاه نخست خانه ها به صورت طبقاتی به نظر می آیند که در بعضی موارد تا چهار طبقه می توان آنها را مشاهده کرد.

خانه های روستای ابیانه تماماً بر دامنه پر شیبی در شمال رودخانه برزرود واقع شده که به صورت پلکانی است به گونه ای که پشت بام مسطح خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالا دستی هستند و هیچ دیواری آنها را محصور نکرده. مشابه این سبک خانه سازی در مناطق دیگر کشورمان نیز وجود دارد که شناخته شده ترینش روستای زیبای ماسوله در استان گیلان است.

از آنجا که در دامنه های شیب دار ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه های بزرگ و مورد نیاز وجود نداشته، رسم بر این شده که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه های اطراف روستا و در یک کیلومتری ابیانه در کنار جاده ایجاد کنند. این غارها که در دل تپه ها حفر شده اند برای نگه داری دام ها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیر ضروری مورد استفاده قرار می گیرند و از نمای بیرون تنها درهای کوتاه و محقری به چشم میخورد.

در زبان محلی و در زمان های قدیم ابیانه را ویونا(Viuna) می نامیدند. وی (Vi) به معنای بید و ویانه (Viyane) به معنای بیدستان است. در طول زمان ویونا به اویانه و سپس به ابیانه تغییر نام داده است. دلیل این نام گذاری می تواند وجود بیدستان در این منطقه بوده باشد.

آثار و بناهای تاریخی ابیانه مربوط به دوران ساسانیان ، سلجوقیان، صفویه و قاجاریه است و نشان دهنده قدمت تاریخی این روستا می باشد. برخی قدمت ابیانه را ۱۵۰۰ سال ذکر کرده اند و برخی دیگر ۴۰۰۰ سال. چیزی که مهم است تاریخی بودن این روستا، شکوه معماری بومی و زیبایی های آن است که ابیانه را جزو دیدنی های کم نظیر در جهان مبدل کرده است.

آیین و سنت ها و آداب و رسوم در ابیانه به خوبی حفظ شده و علتش را می توان واقع شدن روستا در منطقه ای کوهستانی و دور بودن از مراکز مهم و پرجمعیت شهری و نبود راه های ارتباطی مناسب در گذشته دانست که باعث شده قرن ها در انزوا زندگی کنند.

زبان مردم ابیانه فارسی با گویش شیرین و خاص خودشان است که با گویش های متداول در دیگر نقاط کشور تفاوت اساسی دارد.

شغل اکثر مردم ابیانه کشاورزی، باغداری و دامداری است که با روش سنتی اداره می شود. زنان روستا نیز در امور اقتصادی به مردان خود کمک می کنند و به مسافران و گردشگران از محصولات باغات و لبنیات بسیار خوشمزه که خود تهیه کرده اند، می فروشند.

لباس سنتی هنوز در میان مردم ابیانه جایگاه ویژه ای دارد و در حفظ و شناخت آن به سایر مردم ایران و جهان بسیار موفق بوده اند.
پوشاک عمومی مردان از دوره صفویه تا اوایل قرن حاضر عبارت بوده از: کلاه نمدی، قبا، زیرپوش قبا به نام ارخالق، شال کمر، شلوار گشاد از جنس کرباس یا متقال، گیوه محلی .

و لباس سنتی زنان ابیانه تشکیل شده از: چادرقد، پارچه مربع شکل به ابعاد ۵/۱ متر که به شکل سه گوش روی سر قرار می گیرد. پیراهن بلند در طرح ها و رنگهای مختلف که با کار دست گلدوزی شده و با یراق هایی از جنس نقره تزئین شده است. همچنین یقه و چاکهای زیبا از پارچه های گلدار، زیبائی این لباس را دوچندان نموده است.

نکته قابل توجه اینکه پارچه های لباس زنانه از رنگهای روشن و گل و بوته های رنگین و درشت انتخاب می شود که از آسمان شفاف و زیبائیهای طبیعی منطقه الهام گرفته است.

قدیمی ترین آثار تاریخی ابیانه آتشکده هایی است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته اند.

آتشکده هارپاک: این آتشکده که به شکل چهار تاقی ساخته شده است در محله میان ده در مسیر اصلی (راشتا) قرار دارد. به محله ای که آتشکده قرار دارد«برآزه» به معنای «برآذرگاه» گفته می شود. یکی از اهالی قدیمی ابیانه می گوید؛ هارپاک که آتشکده به نام وی است، وزیر اژدهاک آخرین پادشاه سلسله مادها بوده است.

آتشکده هِرشوگاه: این آتشکده در غرب ابیانه پشت خانه غلام نادرشاه قرار داشته که در حال حاضر جز نام آن چیزی باقی نمانده است و کاملا ویران شده است.

دژآتون: از این دژ نیز فقط تل خاکی در میان باغ های ابیانه باقی مانده است.

مسجد جامع ابیانه و منبر چوبی منبتکاری شده این مسجد از اثرهای تاریخی دیگر این روستا هستند که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده است.

از خانه های قدیمی این روستا می توان به خانه غلام نادرشاه و خانه نایب حسین کاشانی اشاره کرد.

روستای ابیانه دو زیارتگاه دارد که یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا است که به گفته مردم از فرزندان امام موسی کاظم (ع) هستند و زیارتگاه دیگر روستا نیز هینزا نام دارد.

روستای ابیانه همچنین دارای یک هتل می باشد به نام هتل ابیانه که پذیرای میهمانان داخلی و خارجی بسیاری است که به آنجا سفر می کنند.

بهترین فصل سفر به ابیانه بهار و تابستان است. البته پاییز و زمستان نیز طبیعت و زیبایی های خاص خودش را دارد و علاقمندان می توانند در این ایام نیز از زیبایی های منطقه لذت ببرند. ایام نوروز ، تاسوعا و عاشورا زمان هایی است که ابیانه بیشترین گردشگر را به خود می بیند.

روستای ابیانه به دلیل ویژگی های منحصر به فرد که در بالا به آن اشاره شد و بافت ارزشمند و کهن آن در تاریخ ۱۳۵۴/۰۵/۳۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسد.